सरपंच माहिती मराठी Sarpanch Information In Marathi – Sarpanch Mahiti Marathi : नमस्कार मित्रांनो, आज मी तुम्हाला सरपंचा बद्दल संपूर्ण माहिती सांगणार आहे म्हणून पोस्ट पूर्ण वाचा आणि आवडल्यावर तुमच्या मित्रांना शेयर करायला विसरु नका धन्यवाद..
Sarpanch Information In Marathi
सरपंच माहिती मराठी Sarpanch Information In Marathi – Sarpanch Mahiti Marathi
भारत हा गावांचा देश आहे. आपल्या देशात साडेसहा लाखांहून अधिक गावे आहेत. या गावांमध्ये सरपंचाची भूमिका अत्यंत महत्त्वाची असते. स्थानिक स्वराज्य संस्थांमध्ये सरपंच हा ग्रामपंचायतीचा सर्वोच्च प्रतिनिधी असतो.
अनेक राज्यांमध्ये सरपंचाला गावप्रमुख, मुखिया, ग्रामसेवक किंवा ग्रामप्रमुख असेही म्हणतात. पंचायत राज व्यवस्थेत गावांच्या विकासात सरपंचांचे विशेष योगदान असते. पंचायतराज कायदा 1992 मध्ये सरपंचाला म्हणजेच गावप्रमुखाला अनेक जबाबदाऱ्या आणि अधिकार देण्यात आले आहेत.
सरपंचाची भूमिका The role of Sarpanch :
आपल्या सर्वांना माहीत आहे की प्राचीन काळापासून भारताच्या सामाजिक, राजकीय आणि आर्थिक जीवनात पंचायतींनी महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. स्थानिक लोकशाहीत सरपंच पद हे अत्यंत प्रतिष्ठेचे आहे. सरपंच हा ग्रामसभेने निवडलेला ग्रामपंचायतीचा सर्वोच्च प्रतिनिधी असतो. ग्रामपंचायतींना विकासाच्या वाटेवर नेण्याची जबाबदारी सरपंचाची असते.
1992 मध्ये झालेल्या 73 व्या घटनादुरुस्तीने ते आणखी मजबूत झाले. या अंतर्गत अनेक प्रकारचे अधिकार पंचायतींना देण्यात आले आहेत. केंद्र आणि राज्य सरकारही गावांच्या विकासासाठी पंचायत निधीतून कोट्यवधी रुपयांचा निधी देते. सोप्या भाषेत सांगायचे तर स्थानिक शासनात सरपंच पद हे अत्यंत प्रतिष्ठेचे आहे.
सरपंचाची निवडणूक Election of Sarpanch
आता तुमच्या मनात प्रश्न असेल की पंचायत राज व्यवस्थेत सरपंच कसा निवडला जातो? 1992 नंतर संपूर्ण भारतात दर 5 वर्षांनी सरपंचाची निवड ग्रामपंचायतींच्या मतदारांद्वारे केली जाते. सरपंचाची निवड थेट ग्रामस्थ पंचायत निवडणुकीद्वारे करतात. ग्रामीण भागातील मतदारांना सरपंच निवडण्याचा पूर्ण अधिकार आहे. ते मतदान करून आपल्या आवडत्या उमेदवाराची निवड करू शकतात.
राज्य निवडणूक आयोगाकडून दर 5 वर्षांनी सरपंचाची निवडणूक घेतली जाते. ही निवडणूक बॅलेट पेपर किंवा ईव्हीएम मशीनद्वारे केली जाते. साधारणपणे सर्व राज्यांतील पंचायत निवडणुका पक्षाधारित नसतात. त्यासाठी निवडणूक आयोग स्वतंत्रपणे निवडणूक चिन्हांचे वाटप करतो. मात्र, काही राज्यांमध्ये ते पक्षीय पातळीवरही केले जाते.
सरपंच निवडणुकीसाठी आरक्षण Reservation for Sarpanch election
देशभरात लोकसभा आणि विधानसभेच्या निवडणुकांमध्ये ज्या पद्धतीने आरक्षण पद्धत लागू आहे त्याचप्रमाणे ग्रामपंचायत निवडणुकीतही आरक्षणाची पद्धत आहे. पंचायत राज कायदा 1992 मध्ये महिलांना पंचायत निवडणुकीत 33 टक्के आरक्षण देण्यात आले होते ते 2010 मध्ये 50 टक्के करण्यात आले आहे. म्हणजेच आता प्रत्येक दुसरे पद महिलांसाठी राखीव आहे.
ही व्यवस्था राज्य निवडणूक आयोगाकडून पंचायत निवडणुकीपूर्वी गावातील लोकसंख्येचे प्रमाण आणि रोस्टर पद्धतीच्या आधारे केली जाते. लोकसंख्येच्या आधारावर SC/ST/OBC साठी जागा निश्चित करते.
ज्या गावात पंचायतीमध्ये जागा आरक्षित झाली आहे त्याच वर्गाचा सरपंच गावात असल्याचे स्पष्ट झाले आहे. विहित जागेवर त्याच प्रवर्गातील सरपंचपदाचा उमेदवार असू शकतो.
सरपंच होण्यासाठी पात्रता Eligibility to become Sarpanch
- सरपंच होण्यासाठी पहिली पात्रता म्हणजे उमेदवार त्याच ग्रामपंचायतीचा रहिवासी असावा.
- याशिवाय उमेदवाराचे नाव मतदार यादीत नोंदवावे.
- उमेदवाराचे वय २१ वर्षांपेक्षा कमी नसावे.
- सरपंच होण्यासाठी अनेक राज्यांमध्ये आठवी पास किंवा साक्षर असणे आवश्यक आहे. मात्र हा नियम सर्व राज्यांमध्ये लागू नाही.
- काही राज्यांमध्ये केवळ 2 मुले असलेल्या व्यक्तींनाच निवडणूक लढवण्यास पात्र मानले जाते.
- सरकारी नोकरांना सरपंचाची निवडणूक लढवता येत नाही.
- राज्य विधानमंडळाने केलेल्या कायद्यानुसार तो पंचायत सदस्य म्हणून निवडून येण्यास पात्र असावा.
सरपंच होण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे Documents required to become Sarpanch
- मतदार ओळखपत्र
- आधार व पॅन कार्ड
- निवास प्रमाणपत्र
- पासपोर्ट आकाराचा फोटो
- पोलिस प्रशासनाने दिलेले चारित्र्य प्रमाणपत्र
- राखीव श्रेणीचे जात प्रमाणपत्र
- उमेदवाराच्या कुटुंबाच्या आर्थिक स्थितीचा तपशील
- शैक्षणिक प्रमाणपत्र
- स्टॅम्प पेपर प्रतिज्ञापत्र
सरपंचाच्या कार्याची यादी List of work of Sarpanch
- गावातील रस्त्यांची देखरेख करणे
- शासकीय योजनेचा लाभ पात्र व्यक्तींपर्यंत पोहोचवणे
- पशुपालन, फलोत्पादनाला प्रोत्साहन करणे
- गावात सिंचन सुविधांची व्यवस्था करणे
- अंत्यसंस्कार आणि स्मशानभूमी देखरेख करणे
- प्राथमिक शिक्षणाचा प्रचार करणे
- खेळाचे मैदान आणि क्रीडा प्रोत्साहन करणे
- स्वच्छता मोहीम पुढे चालवणे
- गरीब मुलांसाठी मोफत शिक्षणाची व्यवस्था करणे
- अंगणवाडी केंद्र सुरळीत चालवण्यासाठी मदत करणे
Tags: Sarpanch Mahiti Marathi, Sarpanch Nivadnuk Mahiti, Gram Panchayat Sarpanch Mahiti, Sarpanch माहिती मराठी, सरपंच विषयी माहिती, सरपंच पदाची माहिती.